Kripto paralar “şifreli para” anlamına gelmekle birlikte sanal cüzdanlardan şifre ile alınıp şifre ile çıkarılmaktadır[1]. Ödemelerde Kripto Para Kullanılmamasına Dair Yönetmelik ile Türk mevzuatında bu terim; “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar” şeklinde tanımlanarak “kripto varlık” olarak nitelendirilmiştir. Günümüzde en çok kullanılan kripto para birimlerine Bitcoin, Ethereum, Litecoin, Dogecoin ve Ripple örnek olarak verilebilir. Madencilik (mining) terimi ise kripto paralar açısından bilişim kaynaklarını kullanarak piyasaya kripto paraların dolaşıma sunulmasına karşılık gelmektedir[2]. Bu üretim için bilgisayarların işlemcisi (CPU), ekran kartı (GPU) veya bu iş için özel üretilen makineler (ASIC) kullanılmaktadır[3]. Günümüzde kullanılan kripto para sistemlerinde, paranın yaratımı, güvenirliği, bütünleşik bir yapıda olması ve hesap bakiyelerinin tutulması işlemini yürüten madenci olarak bilinen, bilgisayarların belirli bir tarih bilgisi şeması ile, parasal işlemlerin geçerli hale gelmesi için kişiler tarafından gerçekleştirilmektedir[4]. Esasen madenci olarak tanımlanan kişi bir para yaratmaktan ziyade yazılım kullanarak var olan kayıt defteri ile blok zincire yeni bir halka eklemekte olup, dâhil olduğu sisteme dışarıdan müdahale de edememektedir. Madenci; blok zincirde mevcut bir cüzdan adresine coin transferi yapmak isteyen cüzdan sahibinin coin varlığını sorgulama, gerektiğinde doğrulama ve yapılan transferi blok zincir kayıt defterine işleme görevini üstlenmektedir. Bu şekilde blockchain teknolojisiyle yaratılan blok zincirine yeni bir halka eklemek için kullanılan sistem ortaya çıkmış olur. Madencilik, bir para üretme faaliyetinden ziyade, kullanılan fiziki cihazların teknolojik gücüne karşılık gelen oranda coin ekosisteminden ödül alma faaliyetidir. Nitekim ülkemizde parasal değeri olmayan coinlerin madenciliğinin de yapıldığı görülmektedir. Bu kapsamda bir coinin parasal değerini belirleyen esasen kripto para borsasıdır.

Son dönemlerde kolluk kuvvetleri tarafından yapılan operasyonlar ile kripto para madenciliğinde kullanılan cihazlara el konulduğunu görmekteyiz. El koyma tedbiri uygulanırken kimi zaman mining cihazlarının kaçak elektrikle kullanıldığı veya yasa dışı yollar ile kripto para madenciliği için cihazların Türkiye'ye getirildiği gibi sebepler gösterilmekle birlikte medyaya yansıyan haberlerde “Kripto Para Baskını”, “Kripto Para Madenciliği Operasyonu” biçiminde yer alan başlıklar nedeniyle kripto para madenciliğinin suç olduğu ve bu sebeple cihazlara el konulduğu yönünde baskın bir kamuoyu görüşü oluşmuştur. Belirtmek isteriz ki, Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün dağıtım yerlerine gönderdiği 21.12.2018 tarihli yazısında; kripto para üretiminde kullanılan cihazların herhangi bir ithalat veya ihracat yasaklamasına ve/veya kısıtlamasına tabi olup olmadığına ilişkin Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü, Mali Suçları Araştırma Kurulu, Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'na görüşleri sorulduğu, söz konusu Kurumlardan alınan yazılarda, bahsi geçen eşyanın sanal para üretiminde kullanılmasına yönelik ithalat veya ihracat yasağına ve/veya kısıtına dair bir bilgiye yer verilmediği belirtilmiştir[5].

 Günümüzde kripto para madenciliği yapmaya yasal olarak bir engel bulunmamakla birlikte herkes özel donanımlarla yazılımlarını çalıştırarak kripto para madenciliği yapabilmektedir. Nisan 2021 ile birlikte kripto paralara yönelik karşımıza çıkan tek yasal sınırlama kripto varlıkların, ödemelerde doğrudan ve dolaylı olarak kullanılamaması ve buna yönelik hizmet sunulamamasıdır. Dolayısıyla günümüzde mevzuatın yasak getirdiği husus aslında kripto paraların bir ödeme aracı olarak kullanılmasıdır.

Bunun yanı sıra zaman zaman 6493 sayılı Kanun’a (“Kanun”) aykırılık oluşturduğu gerekçe gösterilerek kripto para madenciliğinde kullanılan cihazlara el konulduğu basına yansımaktadır. İlgili Kanun; ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerini, ödeme hizmetlerini, ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşlarını kapsamakla birlikte kripto varlıklara yönelik herhangi bir düzenlemeyi içermemektedir. Nitekim kripto paralar bir ödeme aracı olmayıp, itibari değeri de bulunmamaktadır. Bu nedenle kripto paraların düzenleme alanı kanaatimizce 6493 sayılı Kanun kapsamına girmemektedir. Buna paralel olarak, 25 Kasım 2013 tarihinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin hakkında bir basın açıklaması yapılmış, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla Bitcoin’in 6493 sayılı Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmeyeceği yönünde değerlendirme yapılmıştır. Her ne kadar basın açıklaması 2013 tarihli olsa da, henüz herhangi bir kurum tarafından aksine görüş öne sürülmemiştir.

Kanun’un 27 ila 36. maddelerinde adli, idari para cezası ve hapis cezasına ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır. O halde, el koyma kararının uygulanması için söz konusu cihazlar ile Kanun’da sayılı suçların işlenmiş olması veya işlendiğine dair kuvvetli şüphenin bulunması gerekmektedir.

Aşağıda; A. Başlığında Kanun’a aykırılık oluşturacak durumlar; B. Başlığında Kanun’un ilgili maddelerinde düzenlenen suçlar sıralanmıştır.

1. 6493 Sayılı Kanun’a Aykırılık Teşkil Eden Durumlar

1. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca faaliyet gösteren bankalar ve bu Kanun kapsamında elektronik para çıkarma izni verilen elektronik para kuruluşları dışındaki kişilerin elektronik para ihracı faaliyetinde bulunmaları yasaktır.

Gerekçe:

MADDE 18 – (1) 5411 sayılı Kanun uyarınca faaliyet gösteren bankalar, Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi ve bu Kanun kapsamında elektronik para çıkarma izni verilen elektronik para kuruluşları dışındaki kişilerin elektronik para ihracı faaliyetinde bulunmaları yasaktır.

2. Elektronik para kuruluşunun kredi verme faaliyetinde bulunamayacağı, elektronik parayı elinde bulundurma süresine bağlı olarak elektronik para hamiline faiz veremeyeceği, herhangi bir menfaat sağlayamayacağı, elektronik para ihracı karşılığında aldığı fonların, 5411 sayılı Kanunun 60. maddesine göre mevduat veya katılım fonu olarak kabul edilemeyeceği düzenlenmiştir.

Gerekçe:

MADDE 20 – (1) Elektronik para ihraç eden kuruluş, aldığı fon kadar elektronik para ihraç eder.

(2) Elektronik para ihraç eden kuruluş, elektronik para kullanıcısı tarafından yatırılan fonları gecikmeksizin elektronik paraya çevirerek kullanıma hazır hâle getirir.

(3) Elektronik para kuruluşu, elektronik para ihracı karşılığında topladığı fonları 5411 sayılı Kanunda tanımlanan bankalar nezdinde açılacak ayrı bir hesaba aktarmak zorundadır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bankaca belirlenir.

(4) Elektronik para kuruluşu kredi verme faaliyetinde bulunamaz. Elektronik para kuruluşunun, ödeme hizmetleri ile ilgili olarak yürüttüğü faaliyetlerin kredi verme faaliyeti kapsamına girip girmediği Bankaca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

(5) Elektronik para ihraç eden kuruluş, elektronik parayı elinde bulundurma süresine bağlı olarak elektronik para hamiline faiz veremez ve herhangi bir menfaat sağlayamaz.

2. 6493 Sayılı Kanun’da Düzenlenen Suçlar

1. İzinsiz Faaliyette Bulunmak (Md. 28)
2. İzlenim Uyandırmak (Md. 28)
3. Denetim Ve Gözetim Faaliyetlerini Engellemek (Md. 29)
4. Bilgi Ve Belge Vermemek (Md. 29)
5. Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunmak (Md.30)
6. Belgelerin Saklanması Yükümlülüğüne Aykırı Davranmak (Md. 31)
7. Bilgi Güvenliği Yükümlülüğüne Aykırı Davranmak (Md. 31)
8. Sırların Açıklanması (Md. 32)
9. İtibarın Zedelenmesi (Md. 33)
10. Elektronik Para Kuruluşlarının Görevli Ve İlgililerinin Cezai Sorumluluğunu Düzenleyen 34. Maddeye Aykırılık (Md. 34)
11. İşlemlerin Kayıt Dışı Bırakılması (Md. 35)
12. Gerçeğe Aykırı Muhasebeleştirme (Md. 35)
13. Zimmet (Md. 36) Suçlarından Oluşmaktadır.

Mining Cihazlarına El Koyma Kararına İtiraz Edilebilir mi?

Ceza Muhakemesi Kanunu md. 127/4’e göre: “Zilyedliğinde bulunan eşya veya diğer malvarlığı değerlerine elkonulan kimse, hâkimden her zaman bu konuda bir karar verilmesini isteyebilir.” Dolayısıyla soruşturma veya kovuşturma aşamalarında uygulanan el koyma tedbirine itiraz edilebilir.

Yazar : Av. İrem AKINCI