I. FATF (FINANCIAL ACTION TASK FORCE)
G-20 Ülkeleri, özellikle finansal bir araç olarak Kripto varlıkların popülaritesini değerlendirdikleri Mart 2018’de Buenos Aires’de gerçekleşen toplantıda, kripto varlıkların küresel anlamda finansal istikrarı tehdit etmediğini fakat, yatırımcının/müşterinin korunması, kara paranın aklanması, vergi kaçakçılığı ve terörizm finansmanı ile mücadele kapsamında, birçok uluslararası kuruluşla birlikte Mali Eylem Görev Gücü’nü (Financial Action Task Force-FATF) görevlendirmiştir.
Bunun üzerine FATF Ekim 2018’de bir tavsiye kararı yayımlayarak mevcut düzenlemelerin kapsamının genişletilerek sanal varlıklara da uygulanması gerektiğini belirtmiştir. FATF, “Yeni Teknolojiler” başlıklı 15 No’lu tavsiyenin ikinci fıkrasında “Sanal varlıklardan kaynaklanan riskleri yönetmek ve en aza indirgemek için ülkeler, sanal varlık hizmet sağlayıcıların Kara Paranın Aklanması (Anti-Money Laundering-AML) ve Terörizmin Finansmanı ile Mücadele (Countering the Financing of Terrorism-CFT) amacına hizmet etmek üzere lisansa tabi tutulmasını veya bir sisteme kaydedilmesini ve FATF Tavsiyelerinde belirtilen önlemlerin ve uyum çalışmalarının izlenmesini teminen etkili sistemlere tabi olmasını sağlamalıdır” şeklinde bir hüküm tesis etmiştir. Bununla birlikte FATF üye ülkelerin Sanal Varlık Sağlayıcılarına (Virtual Asset Service Providers-VASP) ilişkin düzenlemeleri AML/CFT kurallarına uygun olarak yapmalarını ve bu tavsiyelerin uygulanabilmesi için lisans ve yahut başka bir sistem benimsenerek takip edilmesini önermiştir. Aynı tavsiye kararları kapsamında Sanal Varlık , “dijital olarak alınıp satılabilen veya aktarılabilen ve ödeme veya yatırım amacıyla kullanılabilen değerin dijital bir temsili” olarak tanımlanmış̧, Sanal Varlık Hizmet Sağlayıcıları ise; “sanal varlıklar ve yasal para birimleri arasında değişim, bir veya daha fazla sanal varlık biçimi arasında değişim; sanal varlıkların aktarımı, sanal varlıkların veya araçların muhafazası ve / veya yönetimi, sanal varlıklar üzerinde kontrolün sağlanması ve finansal hizmetlerin sağlanmasında veya bu hizmetlerden yararlanılmasında sanal bir varlığın teklifinin veya satışının söz konusu olması hallerinden biriyle veya birkaçıyla uğraşan kişiler” olarak tanımlanmıştır.
2019 yılında yapılan güncellemeyle 15. maddenin açıklayıcı notunda; FATF tavsiyelerinin uygulanması amacıyla, ülkelerin sanal varlıkları mülkiyet, gelirler, fonlar, fonlar veya diğer varlıklar veya diğer karşılık gelen değer olarak değerlendirmeleri ve FATF tavsiyeleri kapsamındaki ilgili önlemleri sanal varlıklara ve sanal varlık hizmet sağlayıcılarına uygulamaları gerektiği açıklanmıştır. Bu yolla başta önleyici tedbirler olmak üzere diğer tedbirlerin kripto para birimlerine uygulanacağının altı çizilmiştir. Ayrıca, bu güncellemeyle VASP’a kara para aklamaya ilişkin olarak risk bazlı yaklaşım geliştirilmesi ve VASP’ı gözetim altında tutmaları tavsiye edilmiştir.
FATF’ın 2019 yılında yaptığı güncellemeyle birlikte risk bazlı yaklaşım standartlarının Sanal Varlık ve VASP’a nasıl uygulanacağı detaylandırılmış, geleneksel finans kuruluşlarınca uyulması gereken kuralların VASP için de uygulanması tavsiye edilmiştir.
Bu rehbere yönelik geleneksel finans kuruluşu standartlarının Merkeziyetsiz Finans (Decentralized Finance- DeFi) özellikleri gereği VASP’e uygulanmasının güçlüklerine yönelik eleştirileri dikkate alan FATF, 2021 Ekim ayında rehberi güncellemiştir. Güncellenen rehberde farklı olarak DeFi sektörüne ve NFT (Non Fungeble Token)’lara ilişkin düzenlemelere de yer verilmiştir.
Rehberde dikkat çeken düzenlemeler kısaca şu şekildedir;
Sanal varlıkların ve VASP’ın tanımları netleştirilmiştir.
Stablecoin’ler (sabit coin’ler) konusunda FATF raporundaki standartların uygulanması tavsiye edilmiştir.
P2P (peer to peer-kişiden kişiye) yapılan işlemlerde, kara para aklamanın önlenmesi ve terörizmin finansmanına ilişkin daha fazla düzenlemeye yer verilmesi düzenlenmiştir.
VASP’ın lisans alması ve kayıtları için güncellenmiş bir rehber sunulması düzenlenmiştir.
Seyahat Kuralı’nın (Travel Role) özel sektör ve kamu alanlarında uygulanabilir olması için ek rehber sunulması düzenlenmiştir.
VASP kontrolörleri arasında bilgi paylaşımlarının sağlanabilmesi düzenlenmiştir.
Güncellenen rehberde DeFi sektöründen de söz edilerek sektörün oldukça hızlı bir şekilde geliştiği, DeFi sektöründe etkinliği bulunan kuruluşların kesinlikle AML kurallarına uymaları gerektiği ifade edilmiştir. Bunun yanında DeFi uygulamalarının VASP olarak değerlendirilmeyeceği belirtilmiştir.
Rehberde VASP olarak değerlendirilecek olan kuruluşlar da tanımlanarak genişletilmiştir. Buna göre; değişim, saklama ya da transfer hizmetleri veren tüm kuruluşların VASP olarak kabul edileceği düzenlenmiştir.
Yine güncellenen rehberde bir sanal varlık sınıfına girmeyen NFT’lere ilişkin düzenlemelerin de bir finansal varlık olarak FATF standartlarına uygun olarak yapılması gerektiği düzenlenmiştir.
II. IOSCO ÇALIŞMALARI VE KRİPTO VARLIK PLATFORMLARINA İLİŞKİN MESELELER, RİSKLER VE DÜZENLEYİCİ YAKLAŞIMLAR RAPORU
Türkiye’nin de üyesi olduğu Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları Örgütü (International Organization of Securities Commissions-IOSCO) 2018 yılında kripto para arzı konusunda ICO Network ve kripto para işlem platformları konusunda İkincil Piyasa Düzenleme Komitesi oluşturarak çalışmalar yapmıştır. İkincil Piyasa Düzenleme Komitesi, üye ülkelerdeki durumu derlemiş, 2020 Şubat ayında ise Kripto Varlık Platformlarına ilişkin Meseleler, Riskler ve düzenleyici Yaklaşımlar (Issues, Risks and Regulatory Considerations Relating to Crypto-Asset Trading Platforms) isimli bir rapor yayımlamıştır. Bu raporda yatırımcının korunması, piyasaların işletilmesi ve risklerin azaltılması kapsamında alınacak önlemeler ve yapılması önerilen düzenlemelere yer verilmiştir. Bu kapsamdaki düzenlemeler kısaca şöyledir;
1. Platforma Müşteri Kabulü İlkeleri
IOSCO tarafından düzenleyici kuruluşlara tavsiye niteliğinde hazırlanan raporda, müşteri kabulünde adil şeffaf ve objektif olunması ilkesi benimsenerek kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanının önüne geçilmesi, dolandırıcılığın önlenmesi amacıyla kripto para işlem platformlarında işlem yapan müşterinin kimliğinin, hesap açılışı sırasında güvenilir kaynaklara dayanarak tespit edilmesi, müşterini kimin adına işlem yaptığının belirlenmesi ve doğrulanmasının gerekli olduğu vurgulanmıştır. Bu kapsamda özellikle FATF tarafından yayımlanan esaslara uygun hareket edilmesi önerilmekte, ayrıca yine platforma risk bildirimine ilişkin yükümlülük verilmesinin gerekli olduğu vurgulanmaktadır.
2. Varlıkların Saklanması, Güvenliği ve Teminatı İlkeleri
Kripto varlık işlem platformlarında varlıkların ve itibari değerlerin saklanması konusu ülkemizde de kimi tatsız suiistimal örneklerine sahne olmuş bir konudur. Uygulamada kripto varlıklar ya kripto varlık işlem platformuna ait cüzdanlarda, ya aracı bir kuruluşa ait cüzdanlarda ya da müşterinin bizzat kendine ait cüzdanında saklanmaktadır. Müşterinin kendi cüzdanında sakladığı kripto varlıklarda, cüzdanın anahtarı müşteride olduğundan suiistimal riski oldukça düşükken, diğer iki ihtimalde risk oldukça yüksektir. Keza kripto varlık platformunun veya aracı kuruluşun cüzdanlarında saklanan varlıklara ilişkin riskler, platformun siber saldırıya uğraması, teknik aksaklıkların çıkması, hesapların objektif şeffaf ve güvenilir bir şekilde tutulamaması, işlem platformunun yükümlülüklerini yerine getirecek varlığın teminini sağlayamaması, işlem platformunun suiistimal eğilimine karşı koruma ve tazmin mekanizmalarının bulunmaması şeklinde sıralanabilir.
Buradan hareketle IOSCO’nun komitesi, raporunda düzenleyici kuruluşlara;
Ayrıca yine kripto varlık işlem platformlarına olan güvenin tesis edilmesi ve müşterinin varlıklarının güvence altına alınması için işlem platformlarının belirli bir sermaye yeterliliği düzeyine sahip olması amacıyla asgari sermeye koşullarının belirlenmesi ve bu yeterliliğinin düzenli bir şekilde takip edilmesi, ayrıca bağımsız denetim kuruluşları tarafından finansal yeterliliğinin raporlanarak ölçülmesi önerilmiştir.
3. Çıkar Çatışmaları, Adil Fiyatlama Ve Piyasa Güvenilirliğine İlişkin İlkeler
IOSCO raporunda, kripto para işlem piyasasının şeffaf, adil ve güvenilirliğinin sağlanması, müşterinin, işlen platformu ile olan çıkar çatışmasının yönetilmesi, piyasa yapıcısı konumunda olan kripto varlık işlem platformunun muhtemel piyasa bozucu eylemleri, adil olmayan fiyatlama riski, emir iletim sistemini yöneten platformun müşteriler arasında adil olmayan süreç yönetmesi, manipülatif işlemlere müdahale yeterliğinin bulunmaması, müşterinin ve düzenleyici kuruluşların bilgiye erişiminin kısıtlı olması gibi risklere karşı düzenleyici kuruluşlara tavsiyelerde bulunmuştur. Buna göre;
Piyasa güvenliğine ilişkin mevcut düzenlemelerinin kripto varlık işlem piyasasına da uygulanması, bilgi asimetrisinin yönetilmesi, müşteri ile işlem platformu arasındaki çatışmaların yönetilmesi, işlem platformlarının kurucu yöneticileri ve çalışanlarının kimlik bilgilerinin ve kimi işlemlerin kamoyu ile paylaşılması, piyasa yapıcılığı ile ilgili işlemlerin müşteri işlemelerinden ayrılması, yöntem, politika ve prosedürlerin etkin şeffaf ve güvenilir piyasa ortamı yaratacak şekilde oluşturulması ve takibinin yapılması, işlem gören kripto varlıkların kendine has özelliklerinin gözetilerek adil fiyatlamanın tesis edilmesi konularında düzenleme yapmayı önermiştir.
4. Sistem ve Siber Güvenlik İlkeleri
Müşterinin korunması, piyasanın ve finansal istikrarın sağlanması ancak teknolojik sistemin düzgün, sürekli ve güvenli bir şeklide işletilebilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, Komite raporunda, düzenleyici kuruluşlara, sistemin sağlamlığı, güvenilirliği ve bütünlüğüne ilişkin teknolojik öneme ve denetleme mekanizmalarını oluşturacak, iş sürekliliğini sağlayacak teknolojik düzenlemelerin yapılması, sistemin güvenliğinin, testler, kurtarma senaryoları ve siber risklere karşı gerekli tedbirleri alma bu konularda politikaların oluşturulmasını tavsiye etmiştir.
III. SONUÇ
FATF ve IOSCO tavsiye kararları kripto varlıkların ve kripto varlık hizmet sağlayıcıların nitelendirilmesi ve bu ekosisteme özgü düzenlemelerin belirlenmesi kapsamında uluslararası bir çerçeve oluşturma konusunda son derece önemlidir. Bu kuruluşların tavsiye kararlarına bakıldığında kripto varlıkların AML, CFT yükümlülükleri, lisans, bildirim, kayıt ve siber güvenlik yükümlülükleri gibi geleneksel finans ekosisteminde uygulanan düzenlemelerin içine dahil edilmesinin tavsiye edildiği görülmektedir. Ekosistemin finansal suçlara karşı korunması kullanıcı/yatırımcının ise sektöre karşı korunmasını amaçlamakla birlikte, geleneksel finans ekosisteminin sıkı, kimi zaman hantal regülatif yapısının içinde kripto varlıkların merkeziyetsiz, sınır tanımayan, kategorize edilemeyen, esnek yapısının gözetildiği ve bu nedenle regülasyon çalışmalarının temkinli bir şekilde devam ettiği söylenebilir.
Yazar : Av. Feride Hilal İmal
Kaynaklar
KAHRAMAN Deniz, SALTTÜRK Onur; Kripto Varlıklara İlişkin Genel Çerçeve; Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, Gösterge; Bahar 2021; https://www.tspb.org.tr/wp-content/uploads/2021/05/Gosterge_Bahar_2021.pdf E.T: 01.12.2021
MUTLUOĞLU Derya, Krı̇pto Para Bı̇rı̇mlerı̇ ve Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerı̇nı̇ Aklama Suçu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020.
TEVETOĞLU Mete, Hukuki Yönleriyle Kripto Varlıklar ve Kripto Varlıkların İlk Arzı, Genişletilmiş 2. Bası, İStanbul, Aristo Yayınevi, 2021.
https://www.fatf-gafi.org/publications/fatfgeneral/documents/report-g20-fm-cbg-july-2018.html
https://www.iosco.org/library/pubdocs/pdf/IOSCOPD649.pdf
I. FATF (FINANCIAL ACTION TASK FORCE)
G-20 Ülkeleri, özellikle finansal bir araç olarak Kripto varlıkların popülaritesini değerlendirdikleri Mart 2018’de Buenos Aires’de gerçekleşen toplantıda, kripto varlıkların küresel anlamda finansal istikrarı tehdit etmediğini fakat, yatırımcının/müşterinin korunması, kara paranın aklanması, vergi kaçakçılığı ve terörizm finansmanı ile mücadele kapsamında, birçok uluslararası kuruluşla birlikte Mali Eylem Görev Gücü’nü (Financial Action Task Force-FATF) görevlendirmiştir.
Bunun üzerine FATF Ekim 2018’de bir tavsiye kararı yayımlayarak mevcut düzenlemelerin kapsamının genişletilerek sanal varlıklara da uygulanması gerektiğini belirtmiştir. FATF, “Yeni Teknolojiler” başlıklı 15 No’lu tavsiyenin ikinci fıkrasında “Sanal varlıklardan kaynaklanan riskleri yönetmek ve en aza indirgemek için ülkeler, sanal varlık hizmet sağlayıcıların Kara Paranın Aklanması (Anti-Money Laundering-AML) ve Terörizmin Finansmanı ile Mücadele (Countering the Financing of Terrorism-CFT) amacına hizmet etmek üzere lisansa tabi tutulmasını veya bir sisteme kaydedilmesini ve FATF Tavsiyelerinde belirtilen önlemlerin ve uyum çalışmalarının izlenmesini teminen etkili sistemlere tabi olmasını sağlamalıdır” şeklinde bir hüküm tesis etmiştir. Bununla birlikte FATF üye ülkelerin Sanal Varlık Sağlayıcılarına (Virtual Asset Service Providers-VASP) ilişkin düzenlemeleri AML/CFT kurallarına uygun olarak yapmalarını ve bu tavsiyelerin uygulanabilmesi için lisans ve yahut başka bir sistem benimsenerek takip edilmesini önermiştir. Aynı tavsiye kararları kapsamında Sanal Varlık , “dijital olarak alınıp satılabilen veya aktarılabilen ve ödeme veya yatırım amacıyla kullanılabilen değerin dijital bir temsili” olarak tanımlanmış̧, Sanal Varlık Hizmet Sağlayıcıları ise; “sanal varlıklar ve yasal para birimleri arasında değişim, bir veya daha fazla sanal varlık biçimi arasında değişim; sanal varlıkların aktarımı, sanal varlıkların veya araçların muhafazası ve / veya yönetimi, sanal varlıklar üzerinde kontrolün sağlanması ve finansal hizmetlerin sağlanmasında veya bu hizmetlerden yararlanılmasında sanal bir varlığın teklifinin veya satışının söz konusu olması hallerinden biriyle veya birkaçıyla uğraşan kişiler” olarak tanımlanmıştır.
2019 yılında yapılan güncellemeyle 15. maddenin açıklayıcı notunda; FATF tavsiyelerinin uygulanması amacıyla, ülkelerin sanal varlıkları mülkiyet, gelirler, fonlar, fonlar veya diğer varlıklar veya diğer karşılık gelen değer olarak değerlendirmeleri ve FATF tavsiyeleri kapsamındaki ilgili önlemleri sanal varlıklara ve sanal varlık hizmet sağlayıcılarına uygulamaları gerektiği açıklanmıştır. Bu yolla başta önleyici tedbirler olmak üzere diğer tedbirlerin kripto para birimlerine uygulanacağının altı çizilmiştir. Ayrıca, bu güncellemeyle VASP’a kara para aklamaya ilişkin olarak risk bazlı yaklaşım geliştirilmesi ve VASP’ı gözetim altında tutmaları tavsiye edilmiştir.
FATF’ın 2019 yılında yaptığı güncellemeyle birlikte risk bazlı yaklaşım standartlarının Sanal Varlık ve VASP’a nasıl uygulanacağı detaylandırılmış, geleneksel finans kuruluşlarınca uyulması gereken kuralların VASP için de uygulanması tavsiye edilmiştir.
Bu rehbere yönelik geleneksel finans kuruluşu standartlarının Merkeziyetsiz Finans (Decentralized Finance- DeFi) özellikleri gereği VASP’e uygulanmasının güçlüklerine yönelik eleştirileri dikkate alan FATF, 2021 Ekim ayında rehberi güncellemiştir. Güncellenen rehberde farklı olarak DeFi sektörüne ve NFT (Non Fungeble Token)’lara ilişkin düzenlemelere de yer verilmiştir.
Rehberde dikkat çeken düzenlemeler kısaca şu şekildedir;
Sanal varlıkların ve VASP’ın tanımları netleştirilmiştir.
Stablecoin’ler (sabit coin’ler) konusunda FATF raporundaki standartların uygulanması tavsiye edilmiştir.
P2P (peer to peer-kişiden kişiye) yapılan işlemlerde, kara para aklamanın önlenmesi ve terörizmin finansmanına ilişkin daha fazla düzenlemeye yer verilmesi düzenlenmiştir.
VASP’ın lisans alması ve kayıtları için güncellenmiş bir rehber sunulması düzenlenmiştir.
Seyahat Kuralı’nın (Travel Role) özel sektör ve kamu alanlarında uygulanabilir olması için ek rehber sunulması düzenlenmiştir.
VASP kontrolörleri arasında bilgi paylaşımlarının sağlanabilmesi düzenlenmiştir.
Güncellenen rehberde DeFi sektöründen de söz edilerek sektörün oldukça hızlı bir şekilde geliştiği, DeFi sektöründe etkinliği bulunan kuruluşların kesinlikle AML kurallarına uymaları gerektiği ifade edilmiştir. Bunun yanında DeFi uygulamalarının VASP olarak değerlendirilmeyeceği belirtilmiştir.
Rehberde VASP olarak değerlendirilecek olan kuruluşlar da tanımlanarak genişletilmiştir. Buna göre; değişim, saklama ya da transfer hizmetleri veren tüm kuruluşların VASP olarak kabul edileceği düzenlenmiştir.
Yine güncellenen rehberde bir sanal varlık sınıfına girmeyen NFT’lere ilişkin düzenlemelerin de bir finansal varlık olarak FATF standartlarına uygun olarak yapılması gerektiği düzenlenmiştir.
II. IOSCO ÇALIŞMALARI VE KRİPTO VARLIK PLATFORMLARINA İLİŞKİN MESELELER, RİSKLER VE DÜZENLEYİCİ YAKLAŞIMLAR RAPORU
Türkiye’nin de üyesi olduğu Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları Örgütü (International Organization of Securities Commissions-IOSCO) 2018 yılında kripto para arzı konusunda ICO Network ve kripto para işlem platformları konusunda İkincil Piyasa Düzenleme Komitesi oluşturarak çalışmalar yapmıştır. İkincil Piyasa Düzenleme Komitesi, üye ülkelerdeki durumu derlemiş, 2020 Şubat ayında ise Kripto Varlık Platformlarına ilişkin Meseleler, Riskler ve düzenleyici Yaklaşımlar (Issues, Risks and Regulatory Considerations Relating to Crypto-Asset Trading Platforms) isimli bir rapor yayımlamıştır. Bu raporda yatırımcının korunması, piyasaların işletilmesi ve risklerin azaltılması kapsamında alınacak önlemeler ve yapılması önerilen düzenlemelere yer verilmiştir. Bu kapsamdaki düzenlemeler kısaca şöyledir;
1. Platforma Müşteri Kabulü İlkeleri
IOSCO tarafından düzenleyici kuruluşlara tavsiye niteliğinde hazırlanan raporda, müşteri kabulünde adil şeffaf ve objektif olunması ilkesi benimsenerek kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanının önüne geçilmesi, dolandırıcılığın önlenmesi amacıyla kripto para işlem platformlarında işlem yapan müşterinin kimliğinin, hesap açılışı sırasında güvenilir kaynaklara dayanarak tespit edilmesi, müşterini kimin adına işlem yaptığının belirlenmesi ve doğrulanmasının gerekli olduğu vurgulanmıştır. Bu kapsamda özellikle FATF tarafından yayımlanan esaslara uygun hareket edilmesi önerilmekte, ayrıca yine platforma risk bildirimine ilişkin yükümlülük verilmesinin gerekli olduğu vurgulanmaktadır.
2. Varlıkların Saklanması, Güvenliği ve Teminatı İlkeleri
Kripto varlık işlem platformlarında varlıkların ve itibari değerlerin saklanması konusu ülkemizde de kimi tatsız suiistimal örneklerine sahne olmuş bir konudur. Uygulamada kripto varlıklar ya kripto varlık işlem platformuna ait cüzdanlarda, ya aracı bir kuruluşa ait cüzdanlarda ya da müşterinin bizzat kendine ait cüzdanında saklanmaktadır. Müşterinin kendi cüzdanında sakladığı kripto varlıklarda, cüzdanın anahtarı müşteride olduğundan suiistimal riski oldukça düşükken, diğer iki ihtimalde risk oldukça yüksektir. Keza kripto varlık platformunun veya aracı kuruluşun cüzdanlarında saklanan varlıklara ilişkin riskler, platformun siber saldırıya uğraması, teknik aksaklıkların çıkması, hesapların objektif şeffaf ve güvenilir bir şekilde tutulamaması, işlem platformunun yükümlülüklerini yerine getirecek varlığın teminini sağlayamaması, işlem platformunun suiistimal eğilimine karşı koruma ve tazmin mekanizmalarının bulunmaması şeklinde sıralanabilir.
Buradan hareketle IOSCO’nun komitesi, raporunda düzenleyici kuruluşlara;
Ayrıca yine kripto varlık işlem platformlarına olan güvenin tesis edilmesi ve müşterinin varlıklarının güvence altına alınması için işlem platformlarının belirli bir sermaye yeterliliği düzeyine sahip olması amacıyla asgari sermeye koşullarının belirlenmesi ve bu yeterliliğinin düzenli bir şekilde takip edilmesi, ayrıca bağımsız denetim kuruluşları tarafından finansal yeterliliğinin raporlanarak ölçülmesi önerilmiştir.
3. Çıkar Çatışmaları, Adil Fiyatlama Ve Piyasa Güvenilirliğine İlişkin İlkeler
IOSCO raporunda, kripto para işlem piyasasının şeffaf, adil ve güvenilirliğinin sağlanması, müşterinin, işlen platformu ile olan çıkar çatışmasının yönetilmesi, piyasa yapıcısı konumunda olan kripto varlık işlem platformunun muhtemel piyasa bozucu eylemleri, adil olmayan fiyatlama riski, emir iletim sistemini yöneten platformun müşteriler arasında adil olmayan süreç yönetmesi, manipülatif işlemlere müdahale yeterliğinin bulunmaması, müşterinin ve düzenleyici kuruluşların bilgiye erişiminin kısıtlı olması gibi risklere karşı düzenleyici kuruluşlara tavsiyelerde bulunmuştur. Buna göre;
Piyasa güvenliğine ilişkin mevcut düzenlemelerinin kripto varlık işlem piyasasına da uygulanması, bilgi asimetrisinin yönetilmesi, müşteri ile işlem platformu arasındaki çatışmaların yönetilmesi, işlem platformlarının kurucu yöneticileri ve çalışanlarının kimlik bilgilerinin ve kimi işlemlerin kamoyu ile paylaşılması, piyasa yapıcılığı ile ilgili işlemlerin müşteri işlemelerinden ayrılması, yöntem, politika ve prosedürlerin etkin şeffaf ve güvenilir piyasa ortamı yaratacak şekilde oluşturulması ve takibinin yapılması, işlem gören kripto varlıkların kendine has özelliklerinin gözetilerek adil fiyatlamanın tesis edilmesi konularında düzenleme yapmayı önermiştir.
4. Sistem ve Siber Güvenlik İlkeleri
Müşterinin korunması, piyasanın ve finansal istikrarın sağlanması ancak teknolojik sistemin düzgün, sürekli ve güvenli bir şeklide işletilebilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, Komite raporunda, düzenleyici kuruluşlara, sistemin sağlamlığı, güvenilirliği ve bütünlüğüne ilişkin teknolojik öneme ve denetleme mekanizmalarını oluşturacak, iş sürekliliğini sağlayacak teknolojik düzenlemelerin yapılması, sistemin güvenliğinin, testler, kurtarma senaryoları ve siber risklere karşı gerekli tedbirleri alma bu konularda politikaların oluşturulmasını tavsiye etmiştir.
III. SONUÇ
FATF ve IOSCO tavsiye kararları kripto varlıkların ve kripto varlık hizmet sağlayıcıların nitelendirilmesi ve bu ekosisteme özgü düzenlemelerin belirlenmesi kapsamında uluslararası bir çerçeve oluşturma konusunda son derece önemlidir. Bu kuruluşların tavsiye kararlarına bakıldığında kripto varlıkların AML, CFT yükümlülükleri, lisans, bildirim, kayıt ve siber güvenlik yükümlülükleri gibi geleneksel finans ekosisteminde uygulanan düzenlemelerin içine dahil edilmesinin tavsiye edildiği görülmektedir. Ekosistemin finansal suçlara karşı korunması kullanıcı/yatırımcının ise sektöre karşı korunmasını amaçlamakla birlikte, geleneksel finans ekosisteminin sıkı, kimi zaman hantal regülatif yapısının içinde kripto varlıkların merkeziyetsiz, sınır tanımayan, kategorize edilemeyen, esnek yapısının gözetildiği ve bu nedenle regülasyon çalışmalarının temkinli bir şekilde devam ettiği söylenebilir.
Yazar : Av. Feride Hilal İmal
Kaynaklar
KAHRAMAN Deniz, SALTTÜRK Onur; Kripto Varlıklara İlişkin Genel Çerçeve; Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, Gösterge; Bahar 2021; https://www.tspb.org.tr/wp-content/uploads/2021/05/Gosterge_Bahar_2021.pdf E.T: 01.12.2021
MUTLUOĞLU Derya, Krı̇pto Para Bı̇rı̇mlerı̇ ve Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerı̇nı̇ Aklama Suçu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020.
TEVETOĞLU Mete, Hukuki Yönleriyle Kripto Varlıklar ve Kripto Varlıkların İlk Arzı, Genişletilmiş 2. Bası, İStanbul, Aristo Yayınevi, 2021.
https://www.fatf-gafi.org/publications/fatfgeneral/documents/report-g20-fm-cbg-july-2018.html
https://www.iosco.org/library/pubdocs/pdf/IOSCOPD649.pdf