Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 24 Şubat 2021 tarihli ve 31405 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olup, bu kapsamda serbest avukatlara yönelik MASAK yükümlülükleri getirilmiştir.

MASAK’ın avukatlara getirdiği “bildirim yükümlülüğü’’ meslektaşlar arasında “ihbar’’ olarak nitelendirilmiş, avukatların sır saklama yükümlülüğü sebebiyle ihbarcı olamayacakları tekrar edilmiştir. Ancak eleştrilere rağmen düzenleme kabul edilerek aşağıda açıklanan yükümlülüklere göre mesleği ifa etme zorunluluğu getirilmiştir. Ilgili düzenlemenin, suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesi amacına hizmet etmekle, mesleğini ifa ederken avukata şüphe izleme, şüpheli işlem bildirimi gibi yükümlülükler yüklemenin ve avukatı adeta kolluk görevlisi sokmanın mesleğin doğasına aykırı olduğu ve bu durumun avukatın bağımsızlık unsuru ile bağdaşmayacağına yönelik endişelere katılmaktayız.

SUÇ  GELİRLERİNİN AKLANMASI VE TERÖRİZMİN FİNANSMANI

Suç gelirlerinin aklanması, genel tanımıyla, yasa dışı yollardan elde edilen kazançların kaynağının gizlenmesi veya niteliğinin değiştirilmesi suretiyle yasal görüntü kazandırılarak ekonomik sisteme entegre edilmesidir. Aklama suçu ile mücadelede amaç, mali sistemlerin ve kurumların aklama süreçlerinde araç olarak kullanılmalarını önlemek ve sisteme güveni sağlamak ayrıca suçluları suç gelirlerinden mahrum etmek suretiyle temel var olma nedenlerini ortadan kaldırmaktır.

Terörizmin finansmanı ise, genel olarak, yasal ve yasa dışı faaliyetlerden elde edilen fon veya malvarlığı değerlerinin teröristler ya da terör örgütlerine transfer edilmesidir. Terörizmin finansmanı suçu ile mücadelede amaç ise, terör örgütlerinin finansman kaynaklarının kurutulması ve elde edilen fonların dağıtım kanallarının engellenmesiyle terör örgütlerinin başarı şansının azaltılmasıdır[1].

MALİ EYLEM GÖREV GÜCÜ
(Financial Action Task Force On Money Laundering  (FATF) )

FATF, uluslararası arenada kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanı ile mücadele standartlarını belirlemek amacıyla 1989 yılında G-7 ülkeleri tarafından OECD bünyesinde kurulmuş olup, düzenlemeleri uluslararası niteliktedir.

FATF, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanının önlenmesi için “Kırk Tavsiye” (The Forty Recommendations) kararı yayımlamıştır. Bu kararlar her ne kadar “tavsiye’’ olarak anılsa da üye devletlere birtakım yükümlülükler yükler. FATF yükümlülüklerine uymayan ülke, RİSKLİ ÜLKE ilan edilebilir. Bu durumda ülkede finansal faaliyetler aksar, vatandaşlar mağdur olur.

Türkiye, 1991 yılında kuruluşa dâhil olmuştur. Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) bu kuruluşa üye olmanın sonucu olarak 1997 yılında ortaya çıkmıştır. MASAK; Türkiye’nin mali istihbarat birimi olarak suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile mücadelede politika belirleme, düzenleme yapma, koordinasyonu sağlama, inceleme ve denetim görevlerini yerine getirmekte olup, aynı zamanda görev alanına giren konularda uluslararası ilişkileri yürütme fonksiyonunu haizdir. Bu kapsamda MASAK, Suç gelirlerinin aklanması ile daha etkin mücadele edilebilmesi ve mali sistemin suçlular tarafından kullanılmasının engellenebilmesi için, gerek uluslararası alanda gerekse iç hukukta finansal kuruluşlara ve diğer bazı meslek gruplarına yönelik bir takım yükümlülükler getirilmiştir. Yükümlüler; finansal kuruluşlar ile finansal olmayan serbest meslek mensupları olarak ayrılmıştır. Serbest avukatlar ise finansal olmayan serbest meslek grubuna dâhildir.

5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’un 2/1-d maddesinde, savunma hakkı bakımından diğer kanun hükümlerine aykırı olmamak ve 1136 sayılı Avukatlık Kanununun 35 inci maddesinin birinci fıkrası ile alternatif uyuşmazlık çözüm yolları kapsamında ifa edilen mesleki çalışmalar nedeniyle edinilen bilgiler hariç olmak üzere;

• taşınmaz alım satımı,
• sınırlı ayni hak kurulması ve kaldırılması,
• şirket, vakıf ve dernek kurulması, birleştirilmesi ile bunların idaresi, devredilmesi ve tasfiyesi işlerine ilişkin finansal işlemlerin gerçekleştirilmesi,
• banka, menkul kıymet ve her türlü hesaplar ile bu hesaplarda yer alan varlıkların idaresi işleriyle sınırlı olmak üzere serbest avukatlar yükümlü sayılmıştır.

MASAK YÜKÜMLÜLÜKLERİ

1. Müşterinin Tanınması (kimlik tespiti) Yükümlülüğü

Finansal kuruluş olmayan yükümlüler, 5549 sayılı Kanun’un 3 ncü maddesi gereğince, kendileri nezdinde yapılan veya aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek zorundadır.

Kimlik tespiti;

• Kimliğe ilişkilerin bilgilerin alınması,
• Bilgilerin belgeler üzerinden teyit edilmesi,
• Teyit belgelerinin fotokopisinin ya da elektronik görüntüsünün alınması suretiyle yapılır.

Gerçek Kişilerde Kimlik Tespiti Amacıyla Alınan Bilgiler

• Adı, soyadı,  doğum yeri ve tarihi, anne adı, baba adı (T.C. Vatandaşı için), uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarası, adresi ve imza örneği, iş ve mesleğine ilişkin bilgiler, varsa telefon numarası, faks numarası, elektronik posta adresi alınarak yapılır.

• Türk uyruklular için; ad, soyad, doğum tarihi ve T.C. kimlik numarası T.C. nüfus cüzdanı, T.C. sürücü belgesi veya pasaport,
• Türk uyruklu olmayanlar için; pasaport, ikamet belgesi veya Bakanlıkça uygun görülen belgeler üzerinden teyit edilir.                

Ticaret Siciline Kayıtlı Tüzel Kişilerde Kimlik Tespiti Amacıyla Alınan Bilgiler

• Unvanı, ticaret sicil numarası, faaliyet konusu, adresi, tüzel kişiliğin vergi numarası, telefon numarası, faks numarası (varsa), e-posta adresi (varsa), temsile yetkili kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, anne ve baba adı, uyruğu ve Türk vatandaşları için T.C. kimlik numarası, kimlik belgesinin türü ve numarası bilgileri ile imza örneği.

• Tüzel kişiliğin unvanı, ticaret sicil numarası, faaliyet konusu, adresi, ticaret siciline tescile dair belgeler üzerinden, vergi kimlik numarasının teyidi ise Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından düzenlenen belgeler üzerinden yapılır.
• Temsile yetkili kişilerin kimlik bilgilerinin doğruluğu ise gerçek kişiler için aranan kimlik belgeleri üzerinden, temsile yetkileri ise tescile dair belgeler üzerinden teyit edilir.
• Yurt dışından yerleşik tüzel kişilerin kimlik tespiti; Türkiye’de yerleşik tüzel kişiler için aranan belgelere ilgili ülkede tekabül eden belgelerin Türkiye Cumhuriyeti konsoloslukları tarafından onaylanan veya Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi çerçevesinde bu Sözleşmeye taraf ülke makamı tarafından tasdik şerhi düşülen örnekleri üzerinden yapılır.                                   

2. Şüpheli İşlem Bildirimi ve Bildirimin İfşa Edilmemesi Yükümlülüğü

MASAK Genel Tebliği (Sıra No:6)’ne göre:

“Şüpheli işlem, yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının; yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halidir.’’

5549 sayılı Kanun’un “Şüpheli işlem bildirimi” başlıklı 4’üncü maddesi gereğince:

“Yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işlemlere konu malvarlığının yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması hâlinde bu işlemlerin, yükümlüler tarafından Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) Başkanlığına bildirilmesi zorunludur.’’

• Şüpheli işlem ile ilgili değerlendirmeler sübjektif olmalıdır. Avukat, sübjektif değerlendirmelerini, algı ve sezişleri, işlemin yapılması sırasında müvekkil davranışları, müvekkil ile ilgili daha önce yapılan işlemleri ve diğer unsurları dikkate alarak yapar.
• Şüpheli işlemler tutar gözetmeksizin ve en geç 10 işgünü içinde MASAK’a bildirilmelidir.
• Şüpheli işlem bildirimi, https://masak.hmb.gov.tr/emis-online adresinden veya https://masak.hmb.gov.tr/sektorel-sib-rehberleri adresinden ulaşılabilecek şüpheli işlem bildirim formu doldurularak yapılır.
• Bildirimin ilk aşamasından son aşamasına kadar şüpheli işlem bildirimini gönderen ifşa edilmez.
• Ayrıca, 5549 sayılı Kanun’un 4/2 maddesi gereğince, finansal kuruluş olmayan yükümlüler, Başkanlığa şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğunu, yükümlülük denetimi ile görevlendirilen denetim elemanları ile yargılama sırasında mahkemeler dışında, işleme taraf olanlar dâhil hiç kimseye açıklayamazlar.

Aşağıda bazı şüphe kategorileri belirtilmiştir:

3. Bilgi Belge Verme Yükümlülüğü

Söz konusu yükümlülük, 5549 sayılı Kanun’ın 7. Maddesinden doğmakla birlikte ilgili hüküm şu şekildedir:

“Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kuruluşlar, Başkanlık ve denetim elemanları tarafından istenilecek her türlü bilgi, belge ve bunlara ilişkin her türlü ortamdaki kayıtları, bu kayıtlara erişimi sağlamak veya okunabilir hale getirmek için gerekli tüm bilgi ve şifreleri tam ve doğru olarak vermek ve gerekli kolaylığı sağlamakla yükümlüdür.’’

4. Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü

5549 sayılı Kanun’un 8. maddesine göre:

“Yükümlüler, bu Kanunla getirilen yükümlülüklere ve işlemlerine ilişkin her türlü ortamdaki; belgeleri düzenleme tarihinden, defter ve kayıtları son kayıt tarihinden, kimlik tespitine ilişkin belgeleri ise son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süreyle muhafaza ve istenmesi halinde yetkililere ibraz etmekle yükümlüdür.’’

5. Elektronik tebligat (ihtiyari)

Avukatların elektronik tebligat yükümlülükleri bulunmamaktadır. Ancak MASAK Başkanlığı’na başvurularak tebligatların elektronik ortamda yapılması için talepte bulunulabilir. Başvuruda bulunan yükümlülere Başkanlıkça uygun görülmesi halinde elektronik ortamda tebligat yapılır.